Gerrit Vos was de zoon van een teler van zaden in Groningen en een boeren dochter. De tuinen waren aan de zuidkant van de stad, aan de west kant van de Hereweg, ten zuiden van de Rabenhauptstraat. De tuinen strekten zich uit vanaf de Menneslaan (een doodlopende weg waar nu ongeveer de Vechtstraat is) tot achter en voorbij de Zuider Begraafplaats. Hoe dat areaal er uit zag is te lezen in "De Tuinen", de herinneringen van Jakob Vos, de zoon van Gerrits broer Jan-Roelf.
|
|
Na de middelbare school ging hij in het bedrijf van zijn vader werken.
De foto toont een "statieportret" van Gerrit Vos, ongeveer 19 jaar oud.
Hij werkte eerst vooral in de tuinen.
Hij stond ook met groente op de markt.
Daartoe had hij een officiele erkenning nodig,
die uiteraard op het adres bij zijn ouders stond.
De "Erkenningskaart" heeft geen datum,
maar zal uit ongeveer 1935 zijn.
Omstreeks die tijd was het zaad teelt bedrijf van vader Jakob op de
oudste zoon Jan-Roelf overgegaan.
Gerrit bracht ook produkten naar het "Bodenterrein",
waar vrachtwagens stonden om paketten naar bestemmingen in de
provincie te brengen.
Gerrit genoot van het leven.
Hij was makkelijk in de omgang, had veel vrienden en ging regelmatig uit.
Men zij dat hij iedereen in de stad kende.
Klazina (Sien) Posthumus was de dochter van Klaas Posthumus, boer en handelaar in Marum, en de boerendochter Liena Hofstede. Sien is nog geboren in een boerderijtje, aan de rand van de heide buiten Marum. Niet lang daarna bezat en bedreef hij het café in Marum-West. Het gezin telde uiteindelijk 10 kinderen, 7 meisjes en 3 jongens.
De kinderen gingen allemaal naar de lagere school. In de winter droeg men donkere kleren, in de zomer gingen de meisjes vaak in witte jurkjes. De school was vlakbij, in dezelfde straat in de richting van de kerk. Naast de kerk bezaten haar ouders ook een stuk land, met een bult en een boom erop.
Sien ging later, als enige van haar broers en zusters,
naar de middelbare school, de MULO
(de andere meisjes deden de huishoudschool).
Ze had goed haar best gedaan en ging graag naar school.
Ze was in alle vakken goed, ook in rekenen.
Duits heeft ze er ook goed geleerd.
Ze kon het oude duitse schrift zowel lezen als schrijven.
RHV: mijn moeder vertelde...
In het laatste weken van de laatste klas van de MULO moest ik
thuis meehelpen met aardappel rooien.
Kinderen bleven in die tijd voor zoiets wel vaker van school.
Ik was op school heel ijverig en na die oogst durfde ik niet weer
naar school uit vrees dat ik slechte cijfers zou krijgen en niet kon slagen.
De Hoofonderwijzer is nog naar het cafe gekomen
om mijn ouders ervan te overtuigen dat het wel goed zou komen.
Maar men heeft het er bij laten zitten.
Sien wilde graag verpleegster worden. Je moest daarvoor zelf een uniform kopen. Maar daar had ze geen geld voor. Ze wilde niet bij de oudste broer Freerk, die al lang een goede winkel in huishoudelijke benodigdheden in Marum dreef, om een lening te vragen.
|
In 1923/24 verhuisde het gezin naar Groningen, naar de Prinsesseweg 59. Klaas huurde 3 jaar een cafe in de Gelkingestraat. De dochters moesten daar diensten draaien en vonden dat niet leuk. Het cafe was klein (in vergelijking met wat ze in Marum hadden), en het bedienen van ruwe gasten vonden de dochters maar niks. Daarna huurden de ouders een pension aan de Guldenstraat om te exploiteren. Het huis was groot genoeg voor iedereen om daar ook te wonen.
In Groningen ging Sien werk zoeken en vond een baan als verkoopster
bij Meijers koek aan de Grote Markt in Groningen.
Ze deed daar al gauw een deel van de administratie.
Op die manier is het er met de verpleegsters opleiding niet van gekomen.
Ze bleef tot haar huwelijk bij Meijers Koek werken.
De foto van Sien is gemaakt in 1929.
Begin jaren 30 gaven haar ouders het pension op,
ze hadden ondertussen gezondheisproblemen.
Het gezin verhuisde naar de W.A. Scholtensstraat.
Als jongelui 's avonds uit gingen was een van de mogelijkheden "Huize Maas" aan de Vismarkt, waar dansavonden werden georganiseerd. Op zo'n avond kwamen Sien en Gerrit elkaar tegen. En het bleef niet bij één ontmoeting. Gerrit en Sien kregen "verkering". Ze verloofden zich op 05-04-1931 (datum in hun ringen), en toen begonnen ze te sparen (in de jaren van de economische crisis, 1930-1935), het meisje voor de uitzet, de jongen om te investeren.
Vanaf 1937 leek de economie op te bloeien.
Begin 1937 komt een kruidenierswinkel te huur aan het Binnen Damsterdiep
(de vorige winkelier was, net als vele anderen, failliet gegaan).
Nu vatten Gerrit en Sien de moed en beginnen een kruidenierszaak.
Gerrit en Sien zijn in 1937 getrouwd.
|
Met een winkel aan het Damsterdiep met woning
was de weg vrij om te trouwen.
De huwelijksaankondiging meldt dat ze aan Damsterdiep 16 zullen wonen
(zie de fotos en snipsels).
Al spoedig verschijnt er een advertentie voor een winkelmeisje.
In de winkel werd ook groente van de tuinen aan de Menneslaan verkocht
maar al spoedig kwamen er de wat betere dingen,
zoals "commestibles"
(dat sloot aan bij de voorganger die ook
"koloniaalwaren" had verkocht).
Gerrit kon van zijn vader en andere familieleden geld lenen
en op 23-02-1939 heeft hij het hele pand met winkel gekocht.
De winkel had twee etalages met daartussen de deur. De winkel was dieper dan hij breed was.
|
Boven de winkel was een aparte woning met voordeur en trap aan de linkerkant in de winkelpui. Je kon die trap ook vanuit de winkel bereiken. Die woning had een kamer aan de straat, een achterkamer met een keuken, en dan voor, een verdieping hoger, een kamer en daarboven nog een zolder. In deze bovenwoning woonden Wieb, Klaas (later getrouwd met Thea) en Dien.
Ze dreven de winkel samen: Gerrit vooral de bezorgingen, Sien de winkel en de boekhouding.
|
RHV: Toen mijn vader en moeder de zaak begonnen werd
de woning boven de winkel gebruikt door de nog niet getrouwde kinderen
van Opa en Oma Posthumus, dus tante Wieb, tante Dien en oom Klaas.
Tante Wieb hielp in de huishouding van de winkel.
Af en toe woonden ook andere familieleden,
die tijdelijk geen thuis hadden, bij mijn ouders,
zoals tante Hens, die dan op de zolderkamer boven het achterhuis sliep.
In 1940 werd Sien zwanger.
Het jongetje, Jakob Klaas Vos,
had aangeboren afwijkingen
en heeft maar een paar dagen geleefd.
In 1942 is Rolina Hendrika (Lineke) geboren.
De oorlogstijd 1940-1945
In de loop van de oorlog werd de voedselvoorziening moeilijk. Essentiele levensmiddelen gingen "op de bon" (zie kader).
|
|
Maar er was ook steeds gezelligheid. Egbert Nicolaas was van Zwolle naar Veendam overgeplaatst. Dat gezin woonden nu weer dichterbij. Tante Jo woonde in Assen, in dienst van meneer Was met grote tuin. In 1943 waren ze bij Tante Jo op bezoek (zie foto), Tante Wyb, Sien en Gerrit met kleine Lineke, en Renske en Egbert Nicolaas met zoon Joop (voor deze 3 zie de hele foto).
Later in 1944 vermoedden de bezetters een onderduiker in het pand nr 14. Ze drongen daar binnen en de jonge man vluchtte over het dak naar ons dak. Zo kwam ook Klaas, die de leeftijd voor dienst had, in gevaar.
|
Tegen het eind van de oorlog werd Gerrit gearresteerd. Hij werd op het beruchte Scholtenshuis ondervraagd. Hij werd verdacht van malversaties met die voedselbonnen. RHV: Ik weet niet wat er precies gebeurd is. Maar hij zat wel enige tijd in de gevangenis aan de Hereweg. En dan was je wel een held! In maart 1945 kreeg hij een bewijs dat hij "untauglich" (ondeugdelijk) was voor verdere diensten bij de verdedigingswerken. Het is onduidelijk hoe en waarom hij die verklaring kreeg. Het heeft, in de laatste dagen van de oorlog, zeker betekend dat Gerrit niet het gevaar liep tot dwangarbeid verplicht te worden.
Toen de bevrijdende canadeesche troepen naderden, zat iedereen beneden, in de kamers achter de winkel. Hens was nieuwsgierig en ging, tegen waarschuwingen in, toch bij de winkeldeur kijken. Er werd geschoten op straat en ze zag hoe aan de andere kant van het Damsterdiep een jongen werd doodgeschoten.
