Johan van Selbach kon op zijn "laueren gaan rusten". Hij was maarschalk geworden, teruggekeerd uit de oorlog tegen de turken en vanaf 1549 niet langer "Amtmann" te Windeck aan de Sieg. Maar nu ontvouwde hij grote bouwaktiviteit, namelijk het ombouwen van zijn burcht te Crottorf. Van een eenvoudige burcht maakte hij Crottorf tussen 1550 en 1560 tot een echt waterslot met stevige vestingwerken.
Uit de tijd van Johan zelf is er geen beschrijving van het slot bekend. Wel is er die ene, minimale aanwijzing: dat hij zijn testament eind 1561 in bijzijn van getuigen "in der großen Saalstube" ondertekende.

Nadat Johan van Selbach (JvS) was gestorven kwam het slot aan zijn dochter Catharina (+1582) en schoonzoon Wilhelm von Hatzfeld (+1569). Beide stierven relatief jong. Daarna bewoonde zijn kleinzoon Sebastian van Hatzfeld (1569-1631) Crottorf. Hij begon, omstreeks 1600 (Friedhoff, 2004), aan het doen uitvoeren van achterstallig onderhoud en later maakte hij ook aanpassingen.

Van Wi-CR: Voor 1550 was Crottorf waarschijnlijk een eenvoudig burchthuis van twee of drie verdiepingen, omgeven door een gracht. (De Wildenburger Bach stroomt door het dal.) Na de grote verbouwing was Crottorf een goed verdedigbaar kasteel met drie verdiepingen, waarvan de buitenkant tot op heden bewaard is gebleven. De bastions op de noordoost en op de zuidwest hoek zien er in een oude (ca. 1600, volgens Friedhoff, p.397) tekening als machtige rondtorens uit. Een tekening uit vogelperspektief, gebaseerd op die tekening van de doorsnede zowel als op de huidige situatie, laat het geheel van Crottorf in die tijd zien (afbeelding naar Braun, 2010). Omdat de door Friedhoff genoemde doorsnee tekening echter geen "voorburcht" (Vorburg) heeft, die er ca. 1605 wel was, zou die oude tekening een eerste ontwerp (dus uit ca. 1550) geweest kunnen zijn.

De aard van de grote verbouwing die JvS uitvoerde is zeker sterk beinvloed door zijn ervaringen uit de tijd bij Johan van Wisch op Terborgh (ca. 1511-1517), toen hij de vesting Terborgh onder leiding van en samen met Willem van Gent "met poorten, grachten, bolwerken en staketten" versterkte (van Weringh, 1981, p.4). Maar er was meer. In 1522 veroverde JvS (in opdracht van hertog Karel van Gelre) de vesting Coevorden in Drenthe. Hij werd daarna als "kastelein" van de vesting aangesteld en tevens tot drost van Drenthe benoemd. JvS heeft de vesting Coevorden in de jaren daarna (1522-1536) duidelijk versterkt. En zo kreeg Crottorf in alle torens, ook die van het Schloss zelf, op strategische hoogte schietsleuven!

Een tweede brug voert naar de Vorburg. Daar komt men op de binnenhof. Rechtdoor is een poort als toegang tot de binnenplaats van het Schloss zelf. De voordeur is via een trap te bereiken (zie foto). Dit gedeelte is, een eeuw na JvS, door de von Hatzfelds ook aan de buitenkant verfraaid en gemoderniseerd.
Het resultaat van de verbouwing tot een "sterk slot" bleef niet geheim. Kaspar von Fürstenberg, Drost op verschillende plaatsen in Westfalen, was bevriend met Sebastian von Hatzfeld. Kaspar had in 1596 waardevolle zaken op Crottorf laten opbergen om zich op Burg Schnellenberg te vrijwaren voor het risico van verlies door rondtrekkende soldaten (Friedhoff, p.398).

De kasboeken van Sebastian von Hatzfeld 1605-1621 (zie Friedhoff, p.398ff) geven een schat aan informatie over wat er, en waar, in die jaren aan "achterstallig" onderhoud en aanpassingen uitgevoerd werd. En wat dat allemaal gekost heeft.
Zo kan een en ander worden afgeleid over de binnenkant van Crottorf van vóór 1600, dus na voltooing van de verbouwing van 1550-1562 door JvS. Maar het wordt niet altijd duidelijk waar precies de diverse kamers en ruimtes in het Schloss waren.

1. De voorste toren van de poort heeft een grotere ruimte met een "Kamin"; in 1606 werden er drie vensters in gezet.

2. In de Vorburg bevond zich het "Brauhaus". Hier werd 1621 een nieuwe ketel geinstallerd. Vermoedelijk was hier ook het "Waschhaus", de bakkerij, de "gesindt stube" (kamer voor het personeel), en de "Badestube". Het lijkt ook waarschijnlijk dat daar de "Rüst Cammer" was, de kamer met de militaire uitrusting, zoals "Musquetten, Pistole, und Harnische", waarvoor de slotenmaker in 1621 elf weken nodig had alles grondig te reinigen.

3. Onder de voordeur van het hoofdgebouw is de toegang tot de kelders. Genoemd worden in het kasboek de "Apfelkeller, Fleichkeller, Milchkammer" [Fleich(!)] en later ook de "Bierkeller und Weinkeller". De "Küchenkammer" kan ook in de kelder geweest zijn, waarschijnlijker is dat die op de woonetage was.

4. De meeste kamers zijn in het woongedeelte achter de voordeur en op de verdieping daarboven. In 1609 worden nieuwe stenen vloeren gelegd in twee kamers naast de "Saal" en in een kleine Kammer op de bovenverdieping naast de gang voor "dem geheimen Gemach". Er was een huiskapel, een eetkamer, een "Frauenstube", een "Bücher Cammer" (bibliotheek). Bij de werkzaamheden worden ook genoemd het "Gemäch der Gemahlin" en "ihro Gnaden schlaff cammer". De "große Saalstube" uit het testament van JvS zal wel dezelfde zijn als "Saal".
Tenslotte worden nog werkzaamheben (vooral sloten aanbrengen of vernieuwen) genoemd aan de klerenkast, de schrijftafel, de kist onder het bed, de kast voor zilver en tin, en kisten voor op reis.
De gevangenis/kerker was in de kelder, vanuit de woonverdieping toegankleijk door een gat in de vloer.

5. De binnenplaats van het hoofdgebouw kreeg in 1609 een nieuw plaveisel. En er werd nieuw smeedwerk bij de "Schlossbrunnen" aangebracht.

6. Buiten de poort was nog het huis voor het vee en een "Lustgarten". Er was op een niet benoemde plek een paardenstal en Crottorf had aan de rivier een "Schlossmüle".

Ook al is dit vooral informatie uit het kasboek van de jaren 1605-1621, het lijkt onwaarschijnlijk dat in de tijd van Johan van Selbach (ca. 1560) de diverse ruimtes een heel ander gebruik dienden.
 

Tussen 1662 en 1692 wordt het Schloss omgebouwd tot een Barok-Schloss (Friedhoff, p.409ff). Aan de buitenkant gaat het om de daken, nieuwe deuren en poorten, en de verfraaiing van de hoektorens. Binnen wordt veel omgebouwd en alles krijgt een dekoratie naar de smaak van die tijd.

Bronnen:
Braun, W. (2010). Burgenrekonstruktion. ©, maar vrij voor niet-commercieel gebruik.
Friedhoff, J. (2004). "Die Familie von Hatzfeld", Crupello Verlag.
Hilgers, H. (2006). Deel van panoramafoto.
van Weringh, J.J. (1981). In "Gruoninga, tijdschrift voor genealogie en wapenkunde", 25e-26e Jg 1980-81, p.1, "De Selbachs".
Wi-Cr: Schloss Crottorf

Terug naar het leven van JvS.